WYJAŚNIENIE WYBRANYCH POJĘĆ

ANALIZA I SYNTEZA - rozkładanie na części i scalanie materiału wzrokowego (obrazki, wyrazy) lub słuchowego (dźwięki, zdania, słowa) w celu budowania całości obrazu, słowa; dokonuje się na poziomie mózgu.

ANALIZATORY - w odniesieniu do umiejętności czytania mówi się o trzech analizatorach: wzrokowym. słuchowym i kinestetyczno-ruchowym; analizator składa się z: "receptora odbierającego bodźce, charakterystycznego dla określonego narządu zmysłów (oczy, uszy, mięśnie), "drogi nerwowej doprowadzającej bodźce do odpowiednich obszarów mózgu, "ośrodka w mózgu, w którym zachodzi analiza i synteza.

SŁUCH FONEMOWY - zdolność wyróżniania głosek oraz różnicowania głosek podobnych w słyszanych słowach (np. bułka - pólka),.

PERCEPCJA SŁUCHOWA = FUNKCJE SŁUCHOWO-JĘZYKOWE - związane ze słuchem fonemowym oraz umiejętnościami fonologicznymi (analiza i synteza głoskowa i sylabowa ­rozkład wyrazów na głoski i sylaby oraz ich scalanie), a także pamięci a słuchowa: zaburzenia tych funkcji są związane z nieprawidłowym działaniem analizatora słuchowego i mogą objawiać się: trudnością odróżniania podobnych głosek (np. z-s, g-k, d-t), trudnościami w dokonywaniu analizy i syntezy głoskowej słów oraz opuszczaniem lub myleniem liter, końcówek wyrazów, przestawianiem liter, trudnościami w zapisywaniu zmiękczeń, różnicowaniu głosek i-j.

PERCEPCJA WZROKOWA = FUNKCJE WZROKOWE- analiza i synteza wzrokowa materiału konkretnego (obrazków, kształtów) lub abstrakcyjnego (teksty, zdania, wyrazy) oraz pamięć wzrokowa: zaburzenia tych funkcji związane są z nieprawidłowym działaniem analizatora wzrokowego i mogą objawiać się: myleniem liter o podobnym kształcie (a-o, I-t-ł, m-won), myleniem liter podobnych ale o różnym kierunku (b-p-g-d, m-w, n-u), gubieniem elementów graficznych liter (ogonki, kreski, kropki), błędami typowo ortograficznymi.

DEFICYTY ROZWOJOWE = DYSFUNKCJE, PARCJALNE LUB FRAGMENTARYCZNE ZABURZENIA ROZWOJU - są konsekwencją minimalnych zmian w centralnym układzie nerwowym (mózgu):

·           parcjalne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego - obejmują większy obszar czynności, np. opóźnienie rozwojumotoryki (dużej - sprawności ruchowej całego ciała, małej - sprawności rąk) lub zaburzenia rozwoju mowy (zarówno czynnej - mówienie, jak i biernej - rozumienie);

·           fragmentaryczne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego - obejmują mniejszy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju tylko w zakresie motoryki małej lub zaburzenia w zakresie mowy czynnej (dziecko wszystko rozumie, ale ma trudności z wypowiadaniem się)·

FUNKCJE POZNAWCZE = PROCESY POZNAWCZE - zespół procesów, dzięki którym odbieramy informacje z otoczenia: uwaga, pamięć, wrażenia i spostrzeżenia, orientacja w schemacie ciała (prawa i lewa strona) i przestrzeni, myślenie.

INTELIGENCJA OGÓLNA - jest wypadkową inteligencji werbalnej (słownej) i niewerbalnej (bezsłownej, praktyczno-technicznej): można ją zmierzyć za pomocą różnych skal inteligencji, np. D. Wechslera (WISC-R),

INTEGRACJA PERCEPCYJNO-MOTORYCZNA - współdziałanie procesów poznawczych czynności ruchowych, np. przy pisaniu ze słuchu - uwaga, analiza i synteza wzrokowa słuchowa oraz ruch ręki piszącej.

KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA - współpraca oka i ręki, umożliwia wykonywanie precyzyjnych ruchów rąk pod kontrolą wzroku, m.in. rysowanie i pisanie.

LATERALIZACJA JEDNORODNA: PRAWOSTRONNA LUB LEWOSTRONNA - dominacja czynności ruchowych jednej ze stron ciała (najczęściej prawej ręki, nogi, oka, ucha), związana z dominacją jednej z półkul mózgowych.

LATERALIZACJA NIEUSTALONA - brak dominacji stronnej ciała (oburęczność, obuoczność), charakterystyczna do 5-6 roku życia; ustalenie się dominacji ręki i oka powinno nastąpić do siódmego roku życia, gdy dziecko podejmuje naukę pisania

LATERALIZACJA NIEJEDNORODNA - np. dominacja lewego oka i prawej ręki; nie może być traktowana jako objaw patoiogii, jednak wśród uczniów z dysleksją przypadków skrzyżowanej lateralizacji jest istotnie więcej niż wśród dobrze czytających,

PAMIĘĆ MECHANICZNA - zdolność do przyswajania wiedzy w sposób nieuświadomtony.

PAMIĘĆ LOGICZNA - oparta na myśleniu, kojarzeniu faktów,

PAMIĘĆ BEZPOŚREDNIA - świeża; pozwala zapamiętać i natychmiast odtworzyć zapamiętany materiał; zaburzenia powodują, że uczeń ma problemy z zapamiętaniem zdań podczas pisania dyktanda, z zapamiętaniem dwóch poleceń jednocześnie, z liczeniem w pamięci.

PAMIĘĆ SŁUCHOWA - zdolność do utrwalania i przypominania informacji "usłyszanych",

PAMIĘĆ WZROKOWA - zdolność do utrwalania i przypominania informacji "widzianych",

OBNIŻONA SPRAWNOŚĆ MANUALNA - niska sprawność ruchowa rąk; charakterystyczne jest np. późne nabywanie umiejętności związanych z samoobsługą (ubieranie się, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł), trudności w posługiwaniu się nożyczkami; niska sprawność manualna pociąga za sobą obniżony poziom graficzny pisma (obniżona sprawność grafomotorvczna), wolne tempo pisania, nieestetyczny wygląd zeszytów; dzieci z obniżoną sprawnością manualną szybko się męczą przy pracach graficznych i pisaniu,

TEMPO UCZENIA SIĘ WZROKOWO-RUCHOWEGO - szybkość uczenia się pisania symboli graficznych opartego na koordynacji oka i ręki; uzależnione jest od prawidłowej sprawności manualnej i ustalonej lateralizacji; często obniżone u osób z dysleksją

ZABURZENIA ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ - brak orientacji w prawej i lewej stronie ciała oraz w kierunkach w przestrzeni (w lewo, w prawo, wyżej, niżej, w przód, w tył, nad, pod, itd.): związane są z nimi trudności w rysowaniu (niewłaściwe proporcje i rozplanowanie rysunku), czytaniu (przestawianie liter i cząstek wyrazów, przeskakiwanie linijek), w pisaniu (rozplanowanie kartki, mylenie liter i cyfr o podobnych kształtach, pisanie od prawej do lewej strony),

ZDOLNOŚĆ PRZESTRZENNEJ ORGANIZACJI MATERIAŁU WZROKOWEGO =ORGANIZACJA POSTRZEGANIA WZROKOWEGO - umiejętność złożenia w całość określonego obrazu (rysunek, kompozycja geometryczna), z uwzględnieniem elementów zasadniczych budujących ten obraz oraz elementów szczegółowych,

NIEHARMONIJNY ROZWÓJ POSZCZEGÓLNYCH FUNKCJI = ROZWÓJ NIEHARMONIJNY _ występuje, gdy poszczególne sfery rozwijają się w innym tempie (opóźnienie lub przyspieszenie rozwoju poszczególnych funkcji), np. opóźnienie rozwoju mowy, opóźnienie rozwoju emocjonalnego,

PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI ARYTMETYCZNE - przeliczanie, dodawanie, odejmowanie, w przypadku starszych dzieci - mnożenie, dzielenie, rozwiązywanie zadań z treścią

MYŚLENIE PRZYCZYNOWO-SKUTKOWE - umiejętność wskazywania następstw określonych sytuacji, wyszukiwania przyczyn pewnych stanów rzeczy, porządkowania zdarzeń (np. w układaniu historyjek obrazkowych),

MYŚLENIE PRZEZ ANALOGIĘ - polega na formułowaniu wniosków na temat danej sytuacji na podstawie podobnej znanej sytuacji, wyciąganiu wniosków z podobieństw między przedmiotami, sytuacjami (np. kończenie zdań typu: "Brat jest chłopcem, a siostra jest.. ").

ĆWICZENIA NA MATERIALE ABSTRAKCYJNYM – ćwiczenia oparte na literach, cyfrach, wyrazach i zadaniach oraz symbolach

ĆWICZENIA NA MATERIALE KONKRETNYM – ćwiczenia oparte na obrazkach, przedmiotach